سیاه قلم های مترسک دیوونه
در میان آثار مربوط به ایدئولوژی های الحاق گرا در جهان امروز کم ترین میزان ادبیات در گستره جهان به پان ترکیسم مربوط می شود. برای نمونه یک مقایسه میان آثار انگلیسی و فرانسوی زبان درباره پان عربیسم پان اسلاویسم-صهیونیسم و پان ترکیسم نشان می دهد سهم پان ترکیسم بسیار اندک است. به جز یکی دو کتاب حاشیه ای مربوط به نویسندگان ارمنی تنها اثر معروف و برجسته به زبان غربی اثر جیکوب لاندو ( ) است که مرجع همه پژوهشگران vmi علاقه مند به پان ترکیسم بوده است. به جز این کتاب هیچ اثر برجسته ای به یکی از زبان های عمده دنیا یعنی انگلیسی اسپانیولی فرانسه آلمانی و عربی انتشار پیدا نکرده است.
بدین ترتیب می توان گفت که اصولا نه تنها افکار عمومی جهان بلکه نخبگان تحصیل کرده و حتی علاقه مندان به مسائل خاورمیانه آگاهی چندانی به این پدیده یا ایدئولوژی مهم الحاق گرای قرن بیستم نداشته اند. گذشته از این در کشورهای منطقه ای نیز به ویژه جهان عرب علاقه چندانی به شناخت این ایدئولوژی و سیاست های احزاب و جریان های پان ترکیست vmi وجود نداشته است. با این همه وضعیت ایران تا حد زیادی متفاوت است و تقریبا می توان گفت که بیش تر آثار خارجی مربوط به پان ترکیسم vmi و حتی نوشته های نویسندگان ارمنی در این باره به زبان فارسی منتشر شده است. علت این علاقه مندی افکار عمومی و جامعه فکری-سیاسی ایران را به شناخت پدیده پان ترکیسم در درجه نخست باید در ارتباط این ایدئولوژی با منافع ملی و امنیت ایران یافت. پان ترکیسم از همان آغاز ایران فرهنگ ایرانی و بخش هایی از سرزمین آن را هدف قرار داد و دعاوی الحاق گرایانه را با آن دنبال می کرد.
گفته ها و نوشته های نظریه پردازان و فعالان جریان پان ترکی علیه ایران در نشریات گوناگون ترکیه در آن سال ها این مسئله را روشن می کند که این تهاجم گفتاری و نوشتاری ضد ایرانی روشن فکران و فعالان جریان پان ترکی علیه ایران و میراث تاریخی و فرهنگی آن به ویژه زبان فارسی بوده است.
این ارتباط یا به عبارتی چالش سبب توجه نویسندگان مترجمان و فعالان سیاسی- فرهنگی vmi ایران به پدیده پان ترکیسم و تلاش برای شناخت چند و چون آن بوده است. با این همه ایرانیان به امر ترجمه آثار مربوط بسنده نکرده و در حد توان خود تلاش هایی را برای شناخت بیش تر پان ترکیسم از راه نوشتن مقالات و کتاب ها صرف کرده اند. یک جنبه از آن تلاش و شاید پرثمرترین و سودمندترین آن ها شناخت عمیق تر مسئله از طریق جست وجو در منابع دست اول و متون اصلی مربوط به مباحث پان ترکیسم و بازتاب های آن در ایران به ویژه واکنش های ایرانیان به مواضع خصمانه ضد ایرانی رهبران vmi پان ترک و سیاست های پان ترکی علیه ایران منافع ملی و فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران بوده است.
پان ترکیسم و ایران که از سوی نشر شیرازه به بازار کتاب آمده است یکی از مهم ترین این گونه آثار است کاوه بیات که پیش از این با کتاب آذربایجان در موج خیز تاریخ اسناد و منابع دست اول مربوط به چگونگی تغییر نام اران ایالت مسلمان نشین قفقاز و بخشی از سرزمین های پیشین ایران را به آذربایجان در سال منتشر کرده بود اینک اثری بسیار مهم تر را که در برگیرنده اسناد و منابع مربوط به فعالیت های ضد ایرانی شخصیت ها و جریان های پان ترکیسم در ترکیه به همراه واکنش ایرانیان به آن هاست به خوانندگان علاقه مند به مباحث تاریخ ایران معاصر ارائه کرده است.
این کتاب در واقع نخستین مواضع و اظهار نظرهای شفاهی و کتبی نظریه پردازان و فعالان پان ترکیست را علیه ایران که در نشریات و منابع سال های نخستین پس از کودتای درج شده بود در بر می گیرد. واکنش مطبوعات و فعالان فکری و سیاسی و فرهنگی ایران به این گونه مواضع ضد ایرانی و الحاق گرایانه مطالب اصلی کتاب پان ترکیسم vmi و ایران را تشکیل داده است.
این موج یعنی پان ترکیسم و دعاوی و سیاست های آن در سر راه خود با یک مانع اصلی که صخره سرسخت ایران است رویارو شده است. از آنجا که نگرش پان ترکیسم به سوی شرق یعنی آسیای میانه و چین است و این راه لاجرم باید از مسیر ایران بگذرد تهاجم پان ترکیسم نخست متوجه ایران یکپارچگی سرزمینی تمدن و فرهنگ مردمان آن می شد.
یکی از پیامدهای مهم انتشار این کتاب در این است که سند محکم و دست اولی به دست می دهد که نشان دهنده استدلال برخی مبنی بر توه م پان ترکیسم و ادعاهای آن علیه ایران است. گفته ها و نوشته های نظریه پردازان vmi و فعالان جریان پان ترکی علیه ایران در نشریات گوناگون ترکیه در آن سال ها این مسئله را روشن می کند که این تهاجم گفتاری و نوشتاری ضد ایرانی روشن فکران و فعالان جریان پان ترکی علیه ایران و میراث تاریخی و فرهنگی vmi آن به ویژه زبان فارسی بوده است.
کتاب روی هم رفته به چهار فصل اصلی تقسیم شده و نویسنده در این فصل ها ابعاد گوناگون مسئله را بررسی کرده است. در فصل نخست کتاب که به نوعی در حکم نقد نیز هست دو گفتار با عنوان جالب توجه موج و صخره آمده که در واقع بحثی تاریخی درباره چگونگی پیدایش اندیشه پان ترکیسم در نیمه دوم قرن نوزدهم است. بیات با تشریح دوره اصلاحات (تنظیمات) در دوره عثمانی آشناشدن نخبگان این امپراتوری با اندیشه های نوین اروپا به ویژه ناسیونالسیم را سرآغاز بیداری ترکان می داند. افرادی چون نامق کمال و دیگر عثمانی های جوان پیشگام این اصلاحات بودند. این اصلاحات با روی کار آمدن سلطان عبدالحمید دوم ناکام ماند چراکه وی با استفاده از احساسات مسلمانان منافع ترکیه عثمانی را به پیش ببرند. بیات سپس در قسمت های بعدی فصل نخست به جست وجوی ریشه های اندیشه و گرایش پان ترکی در میان منادیان داخلی و خارجی نخستین همچون احمد وثیق پاشا علی سعاوی آرتور لوملی دیوید لئون کاهون و آرمینیوس وامبری می گردد. این نویسندگان نقش مهمی در ترویج اندیشه های پان ترکی داشتند. نوشته های این نویسندگان
No comments:
Post a Comment